23 ліпеня споўніцца 70 гадоў з дня нараджэння Артура Цяжкага (ФОТА)
Маё знаёмства з Артурам Цяжкім адбылося на могілках вёскі Нястанішкі, што ў Смаргонскім раёне Гродзенскай вобласці. Было гэта ўвосені, на каталіцкае свята – Дзень Усіх Святых.
У рэдакцыю Kraj.by прыйшоў ліст ад мінчаніна Віталя Чайкі, сям'я якога мае карані на Смаргоншчыне, з аповедам пра малавядомага шырокаму колу смаргонскага пісьменніка. "Паважаная рэдакцыя, 23 ліпеня 2013 года споўніцца 70 гадоў з дня нараджэння Артура Цяжкага, беларускага пісьменніка і сапраўднага сына нашай беларускай зямлі. Вельмі шкада, што яго імя амаль невядома ў нас у краіне, а яго творчасць амаль забыта, - напісаў ён. - Мне вельмі б хацелася ў дзень яго 70-годдзя праз Ваша выданне нагадаць нашым суайчыннікам пра гэтага выдатнага пісьменніка і чалавека. Я напісаў невялікі аповед пра яго і накіроўваю падборку фотаздымкаў пісьменніка. Спадзяюся праз вашы старонкі нагадаць беларусам пра нашага выдатнага земляка". Ніжэй змешчаны яго расповед.
У той дзень я прыехаў на могілкі наведаць сваіх памерлых продкаў. Ідучы ад касцёла Маці Божай Добрай Рады ўздоўж крыжоў і помнікаў, я натыкнуўся на помнік, які здаўся мне не зусім звычайным для гэтага старога вясковага могільніка. На вялікім надмагільным камені з чырвонага граніта вялікімі жалезнымі літарамі было напісана: «Цяжкi Артур. Беларускi пiсьменнiк, член Саюза пiсьменнiкаў СССР».
Для мяне гэта напатканне стала поўнай нечаканасцю. Я не зусім мог зразумець, як тут, на вясковых могілках, у лесе, у поўным выдаленні ад вялікіх гарадоў, пахаваны пісьменнік, тым больш член Саюза пiсьменнiкаў не то што БССР, а ўсяго СССР. І да мяне прыйшла думка, што нездарма ён тут пакоіцца, што мае ён нейкую сувязь з гэтымі выдатнымі мясцінамі Смаргоншчыны. І я вырашыў для сябе, што абавязкова павінен адшукаць інфармацыю пра Артура Цяжкага і пазнаёміцца з яго творчасццю.
Адразу скажу - гэты выдатны пісьменнік і чалавек не надта вядомы ў вялікім коле нашых суайчыннікаў. Крыху інфармацыі пра яго атрымалася адшукаць ў Лылойцінскай бібліятэцы Смаргонскага района, крыху ў інтэрнеце. А знайсці надрукаваныя кнігі пісьменніка дык зусім было складана, нават у такім вялікім горадзе, як Мінск, з яго вялікай колькасцю бібліятэк.
Першай кнігай, якую я адшукаў, стаў зборнік апавяданняў «Пара блакітных дажджоў». Тоненькая кніжачка, усяго 140 старонак. Але колькі цяпла, дабра і перажыванняў і нават болю месцяць яны ў сябе. 16 апавяданняў ўвайшлі ў гэты зборнік, і амаль усе яны пра вясковае жыццё, людзей беларускай вёскі, пра вясковыя карані. Калі я чытаў гэтыя апавяданні, асабіста мне стала ясна, што амаль усе вобразы з іх Артур пісаў з сябе, сваіх бацькоў і блізкіх людзей, а таксама сваіх землякоў – жыхароў вёскі Лылойці Смаргонскага раёна. Выдатны зборнік.
А вось што мне атрымалася даведацца пра самога пісьменніка. Артур Іосіфавіч Цяжкі нарадзіўся 23 ліпеня 1943 года на хутары каля вёскі Лылойці. Вучыўся ў Лылойцінскай пачатковай школе, Нястанішскай сямігодцы. Пасля школы працаваў трактарыстам, потым, калі прага да друкаванага слова перамагла сялянскую жылку, уладкаваўся літсупрацоўнікам у Смаргонскую раённую газету "Светлы шлях". Затым – армія. У 1974 годзе завочна скончыў факультэт журналістыкі БДУ. Працаваў у рэспубліканскіх газетах «Чырвоная змена», «Голас Радзімы», «Знамя юнацтва». Першыя досведы ў прозе журналіста Артура Цяжкага – кароткія апавяданні «Бульба», «Пралеска», «Маленькі эцюд», «Аднойчы ноччу» – друкуюцца ў 1966-м у тыднёвіку «Літаратура і мастацтва». Сур'ёзная літаратурная праца пачынаецца з 1976 года. Прамежкавым вынікам яе стала кніжка апавяданняў «Сустрэча пасля вясны», выдадзеная ў 1980 годзе, калі аўтару было ўжо 37 гадоў. Затым – «Пара блакітных дажджоў» (1982 г.). А кніга «Дзе мой дом? ..» з'явілася праз два гады пасля смерці аўтара, у 1986 годзе. Аб яркасці зорачкі, якая мільганула на небасхіле беларускай прозы, кажа той факт, што ў 1989 годзе ў Маскве ў перакладзе на рускую мову выйшаў зборнік аповесцей і апавяданняў Артура Цяжкага «Смятение».
Артур Цяжкі ў арміі. Фота з сямейнага архіва яго сваякоў
Артур Цяжкі. Фота з інтэрнэта. Аўтар невядомы
Магіла Артура Цяжкага. Фота Віталя Чайкі
З ўспамінаў пра Артура Цяжкага жанчыны, якая шмат гадоў была побач з пісьменнікам, але якая прасіла не называць сваё імя (запісала Ганна Чакур, матэрыял быў надрукаваны ў газеце "Астравецкая праўда"):
“Артур быў незвычайным чалавекам. Тонкім. Вельмі ўражлівым. Свет, само жыццё ён успрымаў неяк інакш, чым звычайныя людзі. Як бы на іншым узроўні. Ці ў іншым вымярэнні? Больш трапятліва. Душой… Людзей ён любіў. Моцна. Вельмі моцна. Асабліва цягнула яго да простых вясковых мужчын. Ледзь ні кожныя выхадныя мы праводзілі аднолькава: ехалі ў якую-небудзь выпадкова абраную вёску. Артур "абрастаў" сяльчанамі літаральна за хвіліны. Мужчыны прысядалі, хто дзе мог, запальвалі абавязковыя папяросы, і гутарка доўжылася па некалькі гадзін. У такія моманты Артур як бы ажываў, святлеў, станавіўся шчаслівым. Як правіла, пасля чарговай паездкі ў яго нараджаўся новы твор.
Артур вельмі любіў прыроду. Ён умеў размаўляць з дрэвамі. Як Ягор Пракудзін, шукшынаўскі герой. А ўжо да роднага закуточка, у якім нарадзіўся і вырас, ён ставіўся проста беззапаветна. Кожны раз, калі мы падыходзілі да ягонага хутара, ён станавіўся на калені і цалаваў зямлю: "Здаровай будзь, зямліца!" Кожны раз. І паверце, гэта не было позай. Гэта ішло з глыбіні. Проста ён так любіў, так разумеў, так адчуваў. З любоўю да роднай зямлі магла параўнацца хіба што любоў да бацькоў.”
Кнігі пісьменніка на парозе роднай хаты. Аўтар фота - Віталь Чайка
Яго родная хата. Фота Віталя Чайкі
Калаж Віталя Чайкі
Калі б лёс распарадзіўся інакш, Артур Цяжкі сёння, 23 ліпеня, прымаў бы віншаванні з нагоды свайго юбілейнага сямідзесяцігоддзя. І кожнаму з гасцей узрушаны юбіляр, напэўна, падарыў б што-небудзь з "новенькага". З кніг, якім не суджана было з'явіцца на свет… Памёр Артур Цяжкі 5 красавіка 1984 года.
У адным з рукапісаў Артура Цяжкага пасля яго смерці знайшлі запіс: «Так хочацца жыць і тады, калі цябе не будзе на свеце…». Наш зямляк, пісьменнік і журналіст Артур Цяжкі пражыў няпоўны 41 год...
Віталь ЧАЙКА, Мінск
Аўтар каляровых фота - Віталь ЧАЙКА, чорна-белыя фота - з архіва сваякоў Артура ЦЯЖКАГА
У тэксце выкарыстаныя наступныя крыніцы:
1. Брашура-самвыдат "Знакамітыя людзі Смаргонскай зямлі. Артур Цяжкі". Смаргонь, 1999 г.
2. Артыкул Дануты Бічэль "Ноччу на хутары. Да 60-годдзя з дня нараджэння Артура Цяжкага".
3. Газета "Літаратура і мастацтва". 13.02.1987 г. Артыкул Аляксея Пяткевіча "Святло роднага дому".
4. Газета "Светлы шлях". 01.12.1993 г., №88. Артыкул Аркадзя Падгола "Далоні на цёплых старонках".
5. Часопіс "Культура". 16.08.2003 г. Артыкул Ніны Рыбік "Дарога да Артура Цяжкага".
Нашли ошибку в тексте? Выделите ее и нажмите Ctrl + Enter