Як калісьці выглядаў Мядзельскі замак? Закончыліся археалагічныя раскопкі на паўвостраве Замак (ФОТА)

Інтэрв'ю размешчана 23 ліпеня на сайце газеты "Нарачанская зара".

Даведка: Мікалай Плавінскі – кандыдат гістарычных навук, дацэнт. Аўтар і суаўтар 10 манаграфій і больш як 200 навуковых, навукова-папулярных і энцыклапедычных артыкулаў па археалогіі і гісторыі Беларусі сярэдневяковага перыяду. З 2004 года праводзіць раскопкі археалагічных помнікаў эпохі Сярэднявечча на паўночным захадзе Беларусі.

– Мікалай, увядзіце, калі ласка, “у курс справы”.

– Тры гады па ініцыятыве і з падтрымкай райвыканкама мы праводзілі раскопкі Мядзельскага замка. Першыя археалагічныя работы тут адбыліся ў 1981 годзе пад кіраўніцтвам вядомага беларускага археолага Міхася Аляксандравіча Ткачова. Мы зноў распачалі раскопкі. У перспектыве галоўная мэта – аднаўленне замка, а пакуль што праводзілася даследчая праца на будучыню.

– Якім быў Мядзельскі замак? Што там самае цікавае?

– Самае цікавае – гэта вежа Мядзельскага замка. Яе раскопваў Ткачоў, мы таксама адкрывалі ў мінулым годзе частку сцяны, каб паглядзець яе захаванасць. Вежа гэта мела 17 метраў у дыяметры. Як яна выглядала першапачаткова? Самае блізкае, што, напэўна, ведаюць усе беларусы – гэта Камянецкая вежа. Па вышыні і Мядзельская мусіла быць каля 30 метраў. Таксама, верагодна, існавалі мураваны палац і нейкія драўляныя ўмацаванні – сам замак быў драўляны.

На раскопках працуюць валанцёры – выпускнікі гістарычнага факультэта Брэсцкага дзяржаўнага ўніверсітэта Аляксей Клімовіч і Сяргей Крэйдзіч

Самыя цікавыя знаходкі – пячная кафля. Яна мае бліжэйшыя аналагі ў Ніжнім замку Вільні. Увогуле, можна меркаваць, што Мядзельскі замак быў пабудаваны родам Саковічаў (ім калісьці належалі землі значнай часткі цяперашняй Мя­дзельшчыны і Пастаўшчыны). Потым перайшоў да Радзівілаў, а пасля быў дзяржаўным, як і само мястэчка Мядзела. Рос­квіт Мядзельскі замак перажыў дзесьці ў 20-30-я гады XVI стагоддзя. Тады да ве­жы быў прыбудаваны мураваны палац, і там вялося актыўнае жыццё. Працягвалася такое актыўнае жыццё, можа, і ў 40-я гады XVI стагоддзя, бо легенда, якая звязвае замак з каралевай Бонай, усё ж аднекуль узялася. Дзесьці канец 30-х гадоў, 40-я – гэта той час, калі і сапраўды Бона Сфорца, жонка Жыгімонта Старога, магла быць у Мядзеле.

– Ці былі сёлета якія знаходкі?

– Галоўная наша мэта – вывучэнне абарончых збудаванняў. Мы не столькі шукалі, колькі вывучалі плошчу і будову замка. Але і “накапалі”. Ёсць манета 1492-1506 гадоў – часоў праўлення вялікага князя Аляксандра Ягелончыка. Гэта дынарый – манета самага дробнага наміналу. З аднаго боку – польскі арол, з другога – Пагоня. Знайшлі таксама шахматную фігуру першай паловы XVI стагоддзя.

– Будзеце працягваць раскопкі?

– Пакуль што не. Раскопкі вяліся ў межах праграмы “Замкі Беларусі”, каб можна было рыхтаваць праект рэстаўрацыйных работ. Папярэднюю археала­гічную працу выканалі: разведачна раскапалі ўсю паўночна-ўсходнюю частку замка. Калі ж будзе прынята рашэнне аб рэстаўрацыі, то патрэбны значна большыя па аб’ёму работы – тут ужо не валанцёрская павінна быць экспедыцыя.

Пешка на далоні – шахматная фігура першай паловы XVI стагоддзя, знойдзеная падчас раскопак на паўвостраве Замак

– Зразумела, што не трэба ў прамым сэнсе аднаўляць замак – будаваць свайго роду Дыснейленд. А якая рэстаўрацыя неабходна?

– Мае сэнс адкрыць па перыметры вежу, цалкам закансерваваць яе, накрыць нейкай канструкцыяй – зрабіць купал. Гэта ўжо з праекціроўшчыкамі, архітэктарамі трэба мець справу. Магчыма, дзесьці месцамі аднавіць профіль абарончых збудаванняў. Ну і патрэбна музеефікацыя. Зрабіць музейнае памяшканне, стылізаванае пад XVI стагоддзе. Сюды патрэбна правесці электрычнасць, ахова павінна тут быць пастаянна, неабходна шмат розных інфармацыйных шыльдаў – каб увесь паўвостраў ператварыўся ў музейны аб’ект. Патрэбна і інфраструктура, і прадуманая палітыка.

Але гэта найперш фінансавае пытанне. Прыдумаць можна што заўгодна, а вось рэалізаваць – толькі ў рамках дзяржаўнага фінансавання. Тым больш, што адна справа – зрабіць, а іншая – падтрымліваць у належным стане. Тут могуць быць нават большыя выдаткі, чым на аднамомантную пабудову чаго-небудзь.

– Раскопкі – праца не толькі цікавая, але і ў прамым сэнсе цяжкая. Экспедыцыя была валанцёрскай… Мікалай, рассакрэцьце, хто гэтыя валанцёры? Студэнты, якія завінаваціліся Вам залік па гісторыі?

– Ды не. Працавалі за ідэю. Чалавек 30 тут перабыло. У асноўным – з Мінска. З Берасця, з Гародні былі. Самыя розныя людзі: ад трэнера футбольнай каманды да грузчыка.

Паводле сайта газеты "Нарачанская зара"